9 Signalen van een gespannen paard
Koppig of gespannen?
Als je de kleine signalen van spanning niet herkent, kan het al snel lijken alsof je paard ‘gewoon koppig’ is. Hij wil niet verder, hij protesteert en is vastbesloten te doen wat hij in zijn hoofd heeft. Vraag je de volgende keer eens af waarom dat gebeurt. Heeft hij er misschien een goede reden voor? Was er eerder tijdens de training al een ‘botsing’ tussen jullie ideeën? Het kan zijn dat zijn emmertje al langzaam vulde met spanning en dat het er nu écht uit moet. Plotseling is je paard er dan klaar mee. Dit kan zich uiten in het niet meer willen bewegen of juist een ontploffing van energie.
Probeer in zo’n geval altijd rustig te blijven, niet gefrustreerd te worden en neem de tijd. Zoek een manier om de spanning af te laten vloeien of sluit een compromis waardoor je de comfortzone van je paard langzaam en veilig kunt oprekken. Als je de volgende negen signalen kent, kun je er op tijd bij zijn, zodat het niet tot een ontploffing of staking leidt.
1. Oppervlakkige ademhaling
Een diepe ademhaling krijg je alleen als het middenrif en de spieren rondom de longen en buik ontspannen zijn. Bij een gespannen paard is dit niet het geval. Het paard blijft namelijk alert en klaar om in actie te komen. Het gevolg hiervan is een oppervlakkige ademhaling die vooral in de borst plaatsvindt.
2. Hoofd hoog gedragen
Hoofd omhoog, ogen en oren gericht op de bron
Met het hoofd omhoog kunnen ze het potentiële gevaar veel beter bekijken. Het hoofd en de hals zijn ook een aardige hefboom door het grote gewicht. Als ze hun hoofd omhoog hebben is het makkelijker om de voorhand te verplaatsen en vervolgens snelheid te kunnen maken. Snel weg bij het gevaar!
3. Weinig of niet knipperen
‘A horse that’s blinking is thinking’. Ik weet niet van wie dit gezegde oorspronkelijk is, maar er zit zeker waarheid in. Onderzoek wijst uit dat de frequentie van knipperen veel minder wordt als het stresslevel stijgt. Niet knipperen gaat vaak ook samen met een zeer stille hoofd-/halshouding en oren die strak op het geluid gericht zijn. Het paard krijgt ook vaak een ‘zorgelijke’ uitdrukking op zijn gezicht, waarbij het bovenste ooglid door de frons een puntje en rimpeltjes krijgt.
4. Strakke mond
Een ontspannen neus en mond
Bij paarden met spanning zie je dat de spieren in het gezicht ook aangespannen worden. De lippen zijn dan strak en de kin is hard. Soms zijn ook de neusgaten groot of opgetrokken. Als de spanning afvloeit zie je het paard vaak kauwen en likken.
5. Minder reactie of overdreven reactie op hulpen
Als je paard gespannen is kan het zijn dat hij zijn focus meer bij iets anders heeft dan bij jou. Je krijgt dan minder reactie op je hulpen dan anders, want hij heeft wel iets beters te doen of in de gaten te houden. Voor een ander kan het juist zijn dat elke aanraking te veel is, als hij eenmaal gespannen is. Het lijkt dan net alsof je paard ‘overdreven’ reageert, maar bedenk je dan dat het door de spanning komt en niet doordat je paard zich aanstelt.
6. Rillen
Sommige paarden gaan rillen als de spanning hoog opbouwt. Dit komt door de opbouw van adrenaline in het bloed. Je ziet het dan ook vooral als het paard niet kan of mag bewegen. Als je dit ziet, zorg dan dat de spanning snel kan afvloeien. Paarden die staan te rillen van de spanning kunnen plotseling langs je heen duwen of weg willen rennen, wat voor een onveilige situatie kan zorgen.
7. Vaker mesten of slappe mest
‘Stressdrollen’ noem ik ze altijd. Als spanning opbouwt, wil het lichaam zich zo min mogelijk bezig houden met het parasympathisch zenuwstelsel – het zenuwstelsel dat de organen beïnvloed. Het wil zich bezighouden met de ledematen, waar energie voor nodig is, om weg te kunnen rennen. Het lichaam werkt dan in sneltempo de achterste darminhoud eruit die het niet nodig heeft. Er wordt ook wel gezegd dat paarden dit doen om zich lichter en dus sneller te maken in de sprint weg van het gevaar, maar hier heb ik nog geen duidelijk bewijs van gevonden.
8. Schrapen met een voorbeen
Paarden gaan schrapen als ze ongeduldig zijn, maar ook als ze spanning ervaren. Het is een manier om aan te geven dat ze graag willen bewegen, het liefst weg van de oorzaak van de spanning.
9. Stereotype gedrag
Veel stalondeugden, ook wel stereotype gedrag, komen voort uit spanning. Luchtzuigen, kribbebijten en weven zijn daar voorbeelden van. Paarden doen dat, omdat er endorfine aangemaakt wordt, wat ze een lekker gevoel geeft. Soms doen ze dit ook buiten de stal, in de wei of tijdens de training. Het kan een teken zijn dat ze spanning hebben ervaren.
Oplossing voor een gespannen paard
Er zijn natuurlijk nog meer signalen, zoals wegrennen, bokken, trappen, overmatig zweten of naar andere paarden hinniken. Deze volgen echter vaak op één of meer van de bovenstaande signalen. Als je een van deze signalen van spanning opmerkt, probeer dan de bron ervan te ontdekken en de spanning te laten afvloeien. Dit kan je doen door bijvoorbeeld friendly game en door gecontroleerde beweging het adrenalineniveau te laten zakken.
Weet jij nog meer signalen van spanning of heb je een vraag? Laat het weten in een reactie onder deze blog!
Rianne Dekker
Eigenaar Horse in Mind, revalidatietrainer
Ik ben opgeleid als revalidatietrainer voor paarden, maar mijn interesse is nog veel breder dan dat. Ik kijk met een holistische blik en inspireer graag andere paardenliefhebbers over het houden en trainen van paarden.
Download nu het gratis e-book
In het e-book ’10 Praktische tips voor een gezond & gelukkig paard’ vind je belangrijke, waardevolle inzichten en kennis over paarden houden en trainen. Speciaal voor eigenaren die hun paard een optimaal leven willen geven.
Klik op de knop om hem gratis te ontvangen.
Ik heb sinds een jaar een nieuw paard, erg braaf maar wel erg gespannen. De laatste tijd heb ik het gevoel dat hij erg veel spanning opbouwt en dus ook al een weg rent vanaf de poetsplaats en mijn bijrijder omver heeft geduwd. Echt een gevaarlijke situatie die gelukkig goed is afgelopen. Ik heb na dit gelezen te hebben het idee dat hij best wel gespannen is. Heeft zijn hals vaak vrij hoog, is allert, schaapt met zijn benen op de poetsplaats en kan niet stil staan. Ik hoop eigenlijk dat ik hier iets aan kan doen en vraag me ook af of je dit kan laten verdwijnen bij een paard.
Hoi Marjolijn,
Het is zeker te trainen dat je paard met veel meer ontspanning op de poetsplaats kan staan.
Ik heb geen idee waar je paard staat en of dat bij mij in de buurt is, anders zou ik je er evt bij kunnen helpen.
Vanmiddag liep ik met mijn zus een klompenpad. Daarbij moesten wij door een weiland met paarden. Op een gegeven moment begon 1 van de paarden met zijn neus tegen de rug van mijn zus te duwen. Toen ik mij omdraaide begon hij tegen mij (tegen mijn hand) te duwen. Ik heb geprobeerd even stil te gaan staan in de hoop dat hij even aan me zou snuffelen en dan weg zou lopen, maar hij bleef duwen. Ik merkte aan mezelf dat ik echt bang werd wat zo’n paard natuurlijk ook merkt. Toen ik me op advies van m’n zus omdraaide (wat ik ook heel eng vond) liep hij nog even achter me aan, maar bleef gelukkig al snel staan. Heeft u enig idee waarom dit paard zo duwde en of wij dit hadden kunnen voorkomen of anders hadden moeten reageren?
Hoi Willeke
Het enige (algemene) advies wat ik heb voor je is om nooit zomaar een wei in te lopen en een onbekende kudde te storen.
Vind dat je nogal een risico neemt. Wat ga je doen als die paarden jullie niet zo gezellig vinden en je loopt midden in de wei?
Paarden duwen uit dominantie.
Mazzel dat hij je niet heeft gebeten of erger.
Dag Rianne,
Sinds 4 juni hebben we een hengst veulentje. Hij is erg ondernemend en bijterig. Tikje op de neus doen we al , ook komt hij graag in mijn ruimte, dit probeer ik zo streng mogelijk niet toe te laten. Achteruit zetten of duw opzij geven.
Nu lijkt hij erg dol op mijn dochter, rent echt op haar af , laatst op stal heeft hij gesteigerd en toch een hoefje in haar buik gezet, ( goed afgelopen) daarbij schrok ze waarop ze hem wegduwde en hij meteen zijn kont naar haar toe draaide en ook bokte. Het maakt haar bang. Is dit nou nog speelsheid of uittesten. En hoe moet ze het aanpakken, anders dan achter mij te kruipen 😅 ze is 12 jaar. Verder wil hij ook graag iets in zijn bek hebben , ik doe dan weleens het uiteinde van het halster touw in zijn mond en dan blijft hij eigenlijk rustig staan en kan ik even borstelen of beentje aanraken of met zweep onder de buik strelen.
Dag Rianne,
Sinds 4 juni hebben we een hengst veulentje. Hij is erg ondernemend en bijterig. Tikje op de neus doen we al , ook komt hij graag in mijn ruimte, dit probeer ik zo streng mogelijk niet toe te laten. Achteruit zetten of duw opzij geven.
Nu lijkt hij erg dol op mijn dochter, rent echt op haar af , laatst op stal heeft hij gesteigerd en toch een hoefje in haar buik gezet, ( goed afgelopen) daarbij schrok ze waarop ze hem wegduwde en hij meteen zijn kont naar haar toe draaide en ook bokte. Het maakt haar bang. Is dit nou nog speelsheid of uittesten. En hoe moet ze het aanpakken, anders dan achter mij te kruipen 😅 ze is 12 jaar. Verder wil hij ook graag iets in zijn bek hebben , ik doe dan weleens het uiteinde van het halster touw in zijn mond en dan blijft hij eigenlijk rustig staan en kan ik even borstelen of beentje aanraken of met zweep onder de buik strelen.
Is dat goed om te doen ? Anders blijft ik maar bestraffen met t bijten
Hoi Mariska, excuses voor de late reactie! Veulens, zeker hengstjes, leren door te ondernemen en uit te proberen. Het meeste, van wat wel en niet gewenst is, leren ze van andere paarden. Ideaal is daarom als hij in een gemengde kudde staat wat leeftijden betreft. Zodat er leeftijdsgenootjes zijn om mee te spelen, en oudere paarden om van te leren. Duwen, tikjes of wegsturen werkt meestal niet heel effectief bij dergelijke zelfverzekerde veulens. Sterker nog, voor hun is het onderdeel van hun spel en maakt het daarom interessanter. Beter is zoals je zelf al had ondervonden, een alternatief geven! 🙂 Bijtringen, flossen zoals van een hond, skippybal, rubber dingen… allerlei verschillende dingen om te kunnen voelen met hoeven, lichaam en tandjes! De omgeving en kudde zijn in die leeftijd het aller belangrijkste als het gaat om leren en vermaak.
Als je dan nog eens een situatie hebt waarin hij je blijft lastig vallen, zou ik als eerste proberen om direct buiten bereik te gaan staan en hem negeren. Negeren is het saaiste dat er is en leren ze ook snel van. Te ruw? Dan geen aandacht. Helemaal niks. Als je die optie niet hebt of het wordt gevaarlijk, kun je best een horsemanship stick met touwtje meenemen (dan heb je wat meer bereik/afstand) en hem écht wegsturen, in plaats van een duw of tik, zoals een ouder paard ook zou doen bij echt grensoverschrijdend gedrag.
Succes!