Artrose bij paarden: Voorkomen, management en behandeling
Artrose bij paarden komt behoorlijk vaak voor. Bijna elke eigenaar heeft er wel eens mee te maken gehad. In dit artikel bespreek ik de oorzaak van artrose, behandelingen en management met anatomie- en biomechanica expert Zefanja Vermeulen. En niet geheel onbelangrijk: we hebben het natuurlijk ook gehad over het voorkomen van artrose.
Wat is artrose?
Artrose is een chronische degeneratieve gewrichtsziekte volgens de theorie. Dat wil zeggen dat het geleidelijk ontstaat, steeds erger wordt en niet over gaat. Het is een aandoening aan het kraakbeen, waardoor het steeds minder van kwaliteit wordt. Omdat artrose een aandoening is aan het kraakbeen kun je hieruit opmaken dat artrose alleen optreedt in gewrichten. Het gewricht bestaat uit kraakbeen en gewrichtsvloeistof. Door overbelasting in het gewricht wordt de vloeistof als het ware uit het gewricht geduwd. Het gewricht heeft de vloeistof nodig om soepel te kunnen bewegen. Als de hoeveelheid vloeistof afneemt kan het kraakbeen geïrriteerd raken en kan artrose ontstaan. “Ik zie artrose bij paarden het meest in de carpus, dus het kniegewricht van het voorbeen, laag in de hals, de eerste borstwervels en het hoefgewricht,” vertelt Zefanja, terwijl ze terug denkt aan de vele dissecties die ze heeft verricht.
Artrose komt niet alleen bij oudere paarden voor. Ook jongere paarden, zelfs zo jong als zes of acht jaar al, kunnen artrose krijgen als de omstandigheden daar gunstig voor zijn. Wat uiteraard niet zo gunstig is voor het paard zelf. “Ik had een klant
De artrose is op de afbeelding te zien als de rafelige en scherpe randjes.
Symptomen en diagnose van artrose bij paarden
Er zijn een aantal symptomen waardoor je artrose bij je paard zou kunnen vermoeden. Je kunt kleine of grotere onregelmatigheden in de beweging opmerken, beperkingen in beweging, stijfheid, verzet tijdens de training of moeite met opstaan of omrollen. De symptomen zullen per paard verschillen en zijn ook afhankelijk van de plek van de artrose. Het is dus heel belangrijk om goed te worden in het herkennen van kleine signalen, zodat je op tijd veranderingen opmerkt.
Tegenwoordig wordt er ook meer en meer bekend over halsartrose, waarbij de artrose zich vaak bevindt in de onderste halswervels van een paard. “Daar zijn ook wel weer specifieke symptomen van. Met name bij paarden die wat hoger in de sport lopen. Dan merk je dat ze nét niet meer lekker willen inbuigen, nét niet meer goed hun voltes willen maken of achteruit kunnen,” legt Zefanja uit. Het zijn in eerste instantie dus vrij vage klachten. Zefanja raadt aan om dan vanaf de eerste symptomen al een dagboekje bij te houden om goed te kunnen monitoren en op tijd een diagnose te kunnen laten stellen.
Artrose is goed te diagnosticeren met röntgenfoto’s. Zefanja merkt hierbij wel op dat wanneer het daar op te zien is, je al te maken hebt met een wat verder gevorderd stadium van artrose. De irritatie van het gewricht in het beginstadium kun je niet zien op de röntgenfoto. Je ziet het pas wanneer het kraakbeen beschadigd is geraakt of wanneer er botverandering heeft plaatsgevonden.
Spondylose, een andere vorm van artrose
Ik vroeg Zefanja Vermeulen wat nou het ergste geval van artrose is dat zij gezien heeft. “Ik denk dat dat de spondylose is van Shafaï,” antwoordde ze. Shafaï is een 24-jarige Arabier die ze onlangs heeft ontleden. “De spondylose zat onder de wervels op de plek waar het zadel ongeveer eindigt. Bij hem waren drie wervels met elkaar vergroeid. Spondylose maakt als het ware een ‘brug’ over de artrose, om te zorgen dat de gewrichten stabiel blijven. Als een gewricht eenmaal vergroeid is doet het ook geen pijn meer.”
Drie vergroeide wervels door spondylose, aan de onderkant van de ruggegraat.
Mogelijke oorzaken van artrose
Artrose ontstaat nooit ‘zomaar’. Zefanja noemt een aantal oorzaken die op internet zoal genoemd worden: “Vaak wordt ouderdom genoemd, dus slijtage van het kraakbeen, maar ook slechte opbouw van het kraakbeen zelf, verkeerde voeding en huisvesting.” Ook trauma door een ongeluk of operatie kan soms leiden tot artrose. Genen lijken ook invloed te hebben op de kwaliteit van het kraakbeen. Zefanja kijkt behalve naar deze oorzaken ook vaak naar afwijkende beenstanden en asymmetrische gewrichten. “Ik vraag mezelf dan af: wat is het effect van zo’n abnormale stand op de beweging? Je kunt nu eenmaal véél gemakkelijker artrose verwachten bij abnormale stand en beweging, dan bij een paard met rechte benen en rechte beweging.”
Een paard dat een scheefstand heeft of asymmetrische gewrichten in de benen, zal hier namelijk altijd last van ondervinden. Vaak zie je namelijk dat zo’n paard wel relatief recht op de hoeven kan staan in stilstand, maar in beweging de hoef niet recht op de grond kan laten landen of andersom. De bekapper of hoefsmid kan dit niet volledig oplossen, maar moet aan ‘damage control’ doen en kiezen voor de bekapping die zorgt voor zo min mogelijk overbelasting.
Door de scheve beenzetting en belasting heeft dit paard grotere kans om artrose te ontwikkelen.
Hoe zorg je voor je paard met artrose?
Als je eenmaal weet dat je paard artrose heeft is ‘management’ heel belangrijk. Hieronder vallen de huisvesting, bekapping, voeding en beweging. Zolang het gewricht nog niet vergroeid is kan artrose erg pijnlijk zijn. Houd hier rekening mee in eventuele training. Hier staan een aantal andere belangrijke elementen op een rijtje.
Voeding – Kraakbeen dat eenmaal weg is kan niet opnieuw opgebouwd worden met voeding. Je kunt wel de ontsteking remmen of pijn bestrijden. Niet elk supplement is voor ieder paard geschikt! Bespreek het altijd met een voedingsspecialist. Jantine Steehouder van Pure Horse geeft wat tips over de voeding. Een gezond gewicht is belangrijk, om de gewrichten met artrose niet nog meer te belasten. Vermijd suikers en omega 6, omdat dit ontstekingsbevorderend werkt. Omega 3, wat bijvoorbeeld in gras en lijnzaadolie zit, helpt bij het remmen van de ontstekingen. Let op: in andere oliën zit vrijwel altijd te veel omega 6. Je kunt ook zorgen voor een goede variatie aan eiwitten, zoals luzerne, esparcette, timothee, spirulina, hennep of coolstance copra. Eiwitten zijn onder andere betrokken bij de aanmaak van collageen en dragen bij aan elasticiteit. Je kunt magnesium geven voor ontspanning (bij stijfheid) en ondersteuning van het lichaam (niet alleen met betrekking tot de artrose). Wat betreft pijnbestrijding kun je denken aan hoogwaardige CBD olie, Boswellia tinctuur, duivelsklauw (niet bij maagproblemen) of kurkuma. Bij chronische pijn is het goed om ze regelmatig af te wisselen. Tot slot: silicium (vloeibaar) en glucosamine is weinig wetenschappelijk over bewezen, maar klinisch lijken ze toch goede resultaten te geven.
Huisvesting – Zo veel mogelijk vrije beweging op goede ondergrond. Rust roest namelijk! Denk bijvoorbeeld aan een paddock paradise. Indien 24/7 vrije beweging niet mogelijk is, zorg dan voor voldoende beweging aan de hand of onder het zadel indien dat mogelijk is met jouw paard. Bij koud weer kan een deken helpen om de aangedane gewrichten makkelijker warm te houden.
Bekapping – Regelmatige intervallen met extra oog voor de hoef-beenbalans, om de gewrichten zo recht mogelijk te belasten. Een goede hoef-beenbalans zorgt voor minder pijn en maakt bewegen makkelijker. Laat de hoeven nooit te lang worden, want dit heeft altijd zijn weerslag op gewrichten, pezen en ligamenten.
Beweging – Geen ‘gedwongen’ beweging buiten de vrije beweging om, houdt rekening met goede en slechte dagen van je paard en neem protest serieus. In de training moet je wellicht zoeken naar wat er nog mogelijk is, afhankelijk van de plek en ernst van de artrose. Lichte, rechtrichtende oefeningen en veel rechtuit stappen heeft vaak een positief resultaat wat betreft de mobiliteit.
Kun je artrose behandelen?
Er zijn niet echt behandelingen om de artrose zelf te behandelen, maar wel om pijn te verlichten en de omgeving van de artrose gezond te houden, zodat het zachte weefsel eromheen kan blijven functioneren. Zefanja heeft zelf niet veel ervaring met alle mogelijke behandelingen, maar zegt: “Er zijn verschillende opties. Je kunt je paard Tildren laten geven, dat is een infuus in het gewricht. Of behandeling met hyaluronzuur, een gewrichtseigen vloeistof. Verder zijn er ook nog veel behandelingen die ervoor zorgen dat die ontstekingsgevoelige omgeving van de artrose zo gezond mogelijk blijft. Elke therapeut heeft daarin zo zijn eigen aanpak. Shockwave of lasertherapie bijvoorbeeld, maar ook supplementen of medicatie. Neem hiervoor vooral contact op met je huidige therapeut, om de opties te bespreken voor jouw paard.”
Zoals eerder genoemd kun je met voeding ook nog bijdragen aan het comfort van je paard.
Artrose bij paarden voorkomen
Helaas weet je nooit honderd procent zeker of je artrose voorkomt. Soms ligt het buiten je macht. Wel kun je de kans zo klein mogelijk maken, door alle factoren waar je wél invloed op hebt te optimaliseren, namelijk de eerder genoemde elementen: huisvesting, voeding, bekapping en beweging en/of training.
De jeugd van een paard is heel belangrijk voor de kwaliteit van het kraakbeen en de gewrichten. Totdat alle groeischijven gesloten (pas tussen 7 en 9 jaar oud) zijn is het zaak dat het paard geen overbelasting te verduren krijgt, bijvoorbeeld door te jong te hard getraind worden. Onderbelasting daarentegen, door te weinig vrije beweging van jongs af aan, zorgt ook voor mindere kwaliteit kraakbeen. Daardoor komt de grens van overbelasting lager te liggen en zal artrose eerder de kop op steken. Het is belangrijk dat het volledige gewricht zo goed mogelijk gebruikt wordt. In de groei is voeding ook erg belangrijk, dus zorg dat eventuele aanvullende voeding van jongs af aan al goed is afgestemd op het ruwvoer en de behoefte van je paard. Ideaal is als je tijdens de dracht en de eerste jaren van het paard al voor een vitamine- en mineraalrijk dieet kunt zorgen dat optimaal zorgt voor de opbouw van botten en gewrichten.
Daarnaast kun je met regelmatige, correcte bekapping er van jongs af aan al voor zorgen dat hoef- en beenstand zo recht mogelijk zijn en blijven. Met de juiste rechtrichtende training kun je ook helpen eenzijdige (over)belasting te voorkomen of op te lossen. Hiervoor kun je bijvoorbeeld terecht bij een trainer van de 4DD-methode.
Webinars over dissecties
Zefanja Vermeulen geeft in juni nog twee webinars over twee verschillende dissecties. Hierin geeft ze uitgebreide toelichting op wat ze hebben aangetroffen, wat mogelijke oorzaken zijn en welke hinder het paard erdoor ondervond. Je kunt via haar webshop een ticket boeken voor een van de webinars.
Luister ook de podcast
Deze blog was een samenvatting van een podcast aflevering, aangevuld met eigen informatie en informatie van Jantine Steehouder. Zin om de podcast nog even te luisteren, inclusief vragen van luisteraars? Hier vind je de podcast aflevering met Zefanja Vermeulen.
Auteur
Rianne Dekker
Eigenaar Horse in Mind, revalidatietrainer
Ik ben opgeleid als revalidatietrainer voor paarden, maar mijn interesse is nog veel breder dan dat. Ik kijk met een holistische blik en inspireer graag andere paardenliefhebbers over het houden en trainen van paarden.
Download nu het gratis e-book
In het e-book ‘10 Praktische tips voor een gezond & gelukkig paard‘ vind je belangrijke, waardevolle inzichten en kennis over paarden houden en trainen. Speciaal voor eigenaren die hun paard een optimaal leven willen geven.
Klik op de knop om hem gratis te downloaden.