Een wetenschappelijke kijk op luchtzuigen en de luchtzuigband
Wat is luchtzuigen precies? Waarom doen paarden dit? Helpt een luchtzuigband tegen luchtzuigen? Of richt het meer schade aan dan het goed doet? Lees het in deze blog.Luchtzuigen is een vorm van stereotyp gedrag dat voorkomt bij vier tot acht procent van de paarden. Uit een onderzoek (Houpt, 2012) bleek dat de motivatie om te luchtzuigen net zo groot is als die om aangeboden muesli te eten (de muesli werd even vaak wel als niet gekozen ten opzichte van luchtzuigen). En de motivatie was zelfs groter dan het samen willen staan met een kuddegenootje.
Als dit gedrag eenmaal bevestigd is, is het heel moeilijk om vanaf te komen. Dit leidt bij veel mensen tot het gebruik van een luchtzuigband, maskers, chirurgie of het onder stroom zetten van oppervlaktes (soms zelfs bijna de hele stal of paddock), waardoor het voor het paard onmogelijk wordt om te luchtzuigen.
Wat is luchtzuigen cq. kribbebijten?
Luchtzuigen of kribbebijten houdt in dat het paard zijn snijtanden op de rand van een vast object zet (een paal of hek bijvoorbeeld), dan zijn hals aanspant en de spieren onderin de hals laat samentrekken. De kracht die een paard gebruikt om deze spieren te laten samentrekken is enorm. Er is ook een vorm van luchtzuigen waarbij het paard hetzelfde doet, maar dan zonder een object vast te pakken.
Een luchtzuigband wordt gebruikt voor beide ‘aandoeningen’. Het wordt vaak gebruikt vanwege de negatieve associaties met luchtzuigen. Men denkt bijvoorbeeld dat hun paard koliek of maagzweren krijgt van het luchtzuigen, of dat andere paarden het gedrag zullen kopiëren. Een ander argument is dat het paard de omheining anders vernielt of omdat de snijtanden te hard slijten.
Daarom lijkt het alsof een luchtzuigband dé oplossing is voor het probleem, zeker wanneer je omringd wordt door mensen die minder geïnformeerd zijn en af gaan op de marketing van een dergelijke band (kijk maar hoe ontspannen het paard er uit ziet met de band om op de advertentie).
Echter, als een paard van luchtzuigen/kribbebijten wordt weerhouden, zorgt dit voor zowel psychologische als fysieke stress. Deze effecten moeten in acht genomen worden als je besluit dit gedrag te voorkomen op deze manier.

Meer stress bij onthouding
Ruim 20 jaar geleden lieten McGreevy en Nicol (1998a en b) zien dat wanneer je luchtzuigen voorkomt, er stilstand kan optreden in het voorste deel van het spijsverteringskanaal. Als je luchtzuigen voorkomt door middel van zo’n band en hem daarna af doet, kunnen paarden te maken krijgen met een zogenaamd ‘rebound-effect’, waarbij ze een inhaalslag doen en ineens extra veel gaan luchtzuigen.
Ander gedrag waarbij dit patroon voorkomt, wordt over het algemeen gezien als functioneel. Door het te voorkomen beïnvloed je dus op negatieve manier het welzijn van het paard. Tien jaar later toonde Nagy et al (2009) aan dat paarden die weerhouden werden van luchtzuigen hogere stressniveaus hadden. Ze hadden een verhoogde hartslag tijdens de periode van onthouding. Recenter demonstreerde Briefer Freymond et al (2015) dat ze ook een hoger cortisol gehalte (stress hormoon) hadden dan de paarden die wél werden toegestaan om te luchtzuigen.
Het is dus aannemelijk dat paarden die gaan luchtzuigen/kribbebijten een hogere activiteit hebben van het sympatisch zenuwstelsel. Paarden kunnen aanleg hebben voor nerveus of vluchtgedrag. Dit wordt door sommige paarden ‘opgekropt’, waardoor het lijkt alsof ze heel stil en meegaand zijn. Zij gebruiken luchtzuigen/kribbebijten als een ‘coping-mechanisme’. Dit wordt erger als er weinig ruwvoer tot hun beschikking is en er wel veel suiker in hun dieet zit.
Luchtzuigen activeert de nervus vagus (een hersenzenuw). Even een interessante parallel: de stimulatie van deze zenuw wordt bij mensen gebruikt als een behandeling van depressie wanneer er niet voldoende op medicatie wordt gereageerd!
Als je een paard hebt dat luchtzuigt, is het beste advies om je paard zijn gang te laten gaan op een gecontroleerde manier. Dat wil zeggen: bied één plek aan met een geschikt oppervlak. Uiteraard is het wel heel belangrijk dat alle andere verzorging al in orde is (voldoende beweging, ruwvoer en contact).
Wat is de oorsprong van luchtzuigen?
Ik vroeg Dr. Fowler, de oorspronkelijke auteur van bovenstaand stuk, wat zij denkt dat er ten grondslag ligt aan het gedrag. Is het mentaal of fysiek? Ze zei het volgende: “Het juiste antwoord is eigenlijk dat niemand precies weet waarom dit gedrag precies ontstaat. Belangrijk is wel dat het niet voorkomt bij wilde paarden. Als we ons een wild paard voorstellen dat aanleg heeft voor nerveus gedrag, dan heeft dat paard wel verschillende opties om met dit gevoel om te gaan. Een wild paard leeft ook niet op een dieet dat hoog in suiker is en suikers maken nerveus gedrag erger. Een gedomesticeerd paard heeft vaak veel minder keus in hoe het ‘dealt’ met zijn (door mensen opgelegde) omgeving. Bij andere dieren zie je bijvoorbeeld dat ze hun hoofd tegen een oppervlak duwen om de nervus vagus te stimuleren. Dat werkt verdovend, dus een paard dat met pijn of nervositeit te maken heeft, zal op zoek gaan naar een manier om dit te stimuleren. Ze leren al snel dat het verdovend werkt, dus het gedrag en ook de kracht die erbij gebruikt wordt, wordt meer en intenser, zodat ze steeds maar opnieuw dat plezierige gevoel ervaren.”
Referenties
Houpt, K.: 2012 Motivation for cribbing by horses. Animal Welfare, 21:1-7.
McGreevy, P. D. and C. J. Nicol: Physiological and behavioral consequences associated with short-term prevention of crib-biting in horses. Physiol Behav 65(1) 15–23, 1998a.
McGreevy PD, Nicol CJ. The effect of short-term prevention on the subsequent rate of crib-biting in thoroughbred horses. Equine Vet J Suppl. 1998a (27):30-4.
Nagy, K., Bodó, G., Bárdos, G., Harnos, A., Kabai, P.: The effect of a feeding stress-test on the behaviour and heart rate variability of control and crib-biting horses (with or without inhibition), Applied Animal Behaviour Science, Volume 121, Issue 2, 2009.
Briefer Freymond, s., Bardou, D., Briefer, E.F., Bruckmaier, R., Fouché, N., Fleury, J., Maigrot, A-L., Ramseyer, A., Zuberbühler, Z., Bachmann, I.: The physiological consequences of crib-biting in horses in response to an ACTH challenge test, Physiology & Behavior, Volume 151, 2015.
Deze tekst is vertaald vanuit het Engels. Klik hier om de originele post van Dr. Fowler te bekijken.
Auteur

Rianne Dekker
Eigenaar Horse in Mind, revalidatietrainer
Ik ben opgeleid als revalidatietrainer voor paarden, maar mijn interesse is nog veel breder dan dat. Ik kijk met een holistische blik en inspireer graag andere paardenliefhebbers over het houden en trainen van paarden.

Ontvang het gratis e-book
Wil je problemen voorkomen in plaats van oplossen? In het e-book ‘Leer holistisch kijken naar je paard – 10 tips & inzichten‘ ontdek je hoe je ervoor kunt zorgen dat jouw paard niet alleen ‘overleeft’, maar echt gaat floreren! In 10 tips & inzichten leer je over superfoods voor paarden, verrijking van huisvesting, mindset, passive physio en nog veel meer.
Klik op de knop hieronder om hem gratis aan te vragen.
Wauw, bedankt voor dit artikel! Veel over luchtzuigen wist ik al maar dat suiker er ook mee te maken heeft is nieuw voor mij! Toch weer wat geleerd ??
Hoi Rianne
Dank je wel voir de info
Eigenlijk is luchtzuigen een vorm van stress regulatie als ik het goed begrijp?
Interessant, en vooral dat er de laatste jaren meer aandacht voor is. Ik beheer een pensionstal waar ik vijf kleinere groepjes paarden heb op paddock paradise systeem. De ruitengroep heb ik na gezien te hebben dat niet iedereen het naar zijn zin had, opgesplitst. Dat is nu ruim een jaar geleden. De groep ruinen bestond uit zes paarden en is opgesplitst naar een tweetal en een viertal. Het opvallende is dat bij het tweetal een 24 jarige ruin zit die al zijn leven lang (vanaf zijn vierde) van dezelfde eigenaar is, als vierjarige gekocht, toen al luchtzuiger… En dat dit paard spontaan is opgehouden met luchtzuigen sinds hij apart staat met dat ene vriendje. De 24 jarige zoog dusdanig dat zijn snijgebit helemaal kapot versleten is. hij zoog bij ons in eerste instantie gewoon door, op palen, staldeuren (ze staan bij ons even binnen als ze een bakje bijvoer krijgen of bijv tijdens het poetsen), hekken… Dit paard heeft nooit opgehokt gestaan bij de huidige eigenaar, nooit alleen gestaan et cetera… en is na 20 jaar ineens gestopt met luchtzuigen. Enige tijd geleden heb ik in de ruitengroep gerommeld wegens de komst van een nieuw paard, en daarop is de 24 jarige weer begonnen met luchtzuigen. zo opvallend…. Ik heb daarop alles teruggedraaid en de 24 jarige en zijn maatje weer met zn tweeën gezet en het gedrag is onmiddellijk weer verdwenen.
Ik ben er hierdoor van overtuigd dat dit laat zien dat de kans enorm groot is dat we iets missen als luchtzuigen niet oplost. Genoeg hooi, uitdaging door middel van tracks met wat obstakels, passend bijvoer…. het kan allemaal helpen, maar blijven zoeken kan dus wel degelijk leiden tot de oplossing.
Daarnaast interessant vind ik dat dit paard altijd bekend stond als heel chill, eigenlijk wat lui, rustig… En bij mij op stal met zijn maatje (een 15 jarige dressuur gefokte KWPN-er) ineens speelt, stoeit, worstelt, rent over de tracks…
En dit geldt ook voor het andere paard. Deze twee paarden laten duidelijk zien hoe belangrijk een matchend kameraadje is, en dat het geen kwestie is van ‘als ze elkaar heel laten zal het wel goed zijn’, maar dat er echt een enorm verschil kan zijn tussen de een of de ander. De 24 jarige is een niet heel expressief dier, niet zoals het dressuurpaard die bij ongemak meteen heel veel uiterlijke zichtbare signalen toont. de 24 jarige is stilletjes maar verraadt zijn ongemak op andere manieren.
Anyway, ik vond eea wel een interessant verhaal om hier te delen, aangezien het zo enorm opvallend is. Het mooie is dat er een eigenaar bij zit die het paard al 20 jaar heeft en dus bijna zijn hele voorgeschiedenis kent. Dit paard heeft 20 jaar (!) luchtgezogen en is er ineens gewoon stomweg mee opgehouden. Vervolgens weer begonnen bij veranderen van de groep, en weer opgehouden bij terugdraaien van de verandering. Weer iets wat prikkelt tot verdere verdieping.
Zojuist een pony gekocht die het ook doet. In het verleden heb ik een paard gehad die het ook deed.
Beiden doen/deden ze het opvallend genoeg voornamelijk direct na het eten van brok. De pony is wat meer luchtzuiger en doet het ook af en toe zodra hij in stal staat. Maar mijn paard deed het echt puur en alleen na het eten van brok.
Het verband met suikers klopt dus in mijn gevallen maar mijn vraag n.a.v. het artikel hierboven is, bedoel jij ook dat het direct na het eten van suikers is of gewoon veel suikers verdeeld over de dag in het hele dieet?
Daarnaast ben ik ook benieuwd of er uit het onderzoek is uitgekomen wat dit met maagzweren en koliek heeft te maken.
Heeft het paard een maagzweer door veel suikers / stress en veroorzaakt dit luchtzuigen of is de stalondeugd oorzaak van maagzweren en koliek?
Hoi Carola, dank voor je reactie! Het gaat met name om suikers in het gehele dieet, dus overall meer suikerinname. Dat veel luchtzuigers het direct na het eten doen kan komen doordat krachtvoer niet zo prettig voelt op de maag als deze gevoelig is. Zeker wanneer het een grotere hoeveelheid is of op lege maag gevoerd wordt. Misschien een interessante podcast om te luisteren is deze: https://www.horseinmind.nl/maagzweren-voorkomen-herkennen-en-behandelen-annette-van-weezel-errens/
Hierin vind je veel info over het ontstaan ervan. De stalondeugd is in elk geval geen oorzaak van de maagzweren of kolieken 🙂