Sommige paarden zijn nogal expressief en geopinieerd en zullen hun mening altijd uiten, of je er nu om gevraagd hebt of niet. Andere paarden zijn wat stiller en meegaander. Zij hebben ongetwijfeld ook een mening, maar uiten dit niet zo snel. Misschien heb jij het ook wel gemerkt: op het moment dat je actief aan de slag gaat met paardengedrag en horsemanship, zul je meer en meer met de mening van jouw paard te maken krijgen.
Voor het gemak zal ik onderscheid maken tussen paarden die altijd duidelijk laten weten wat ze ervan vinden en paarden die dit niet zo snel doen. Wat kun je van ze verwachten als ze niet begrepen worden en wat verandert er als je begrip toont?
Het expressieve paard
Dit paard laat het altijd duidelijk weten als hij ergens wat van vindt. Dat kan van alles zijn natuurlijk: poetsen op de verkeerde plek, spannende dingen, wanneer hij iets moeilijk vindt, tegenstrijdige lichaamstaal, als hij iets anders echt heel graag wil (zien, voelen, proeven, ruiken) dan wat jij vraagt… Mogelijkheden te over. Bij deze expressieve paarden uit zich dit soms in een erg expressief gezicht, die kun je haast aflezen zoals bij een mens. Maar zulke paarden gebruiken ook bewegingen om hun mening duidelijk te maken. Gooien met de benen, trekken, steigeren, ‘macho’ lopen, maar ook trappen, bijten, rennen of hoofdzwaaien bijvoorbeeld.
Bij onbegrip
Als dit paard geen begrip krijgt en hem alleen maar ‘doe dit’ of ‘nee’ verteld wordt, is dit vaak niet het type dat zich daar makkelijk bij neerlegt. Het zal soms best lukken hem te overreden en dan doet hij toch maar een stukje mee, ‘omdat het moet’. Maar zulke paarden kunnen ook exploderen of zullen manieren vinden om nóg duidelijker te maken wat ze ervan vinden. Mijn (helaas overleden) merrie Casindy was er zo eentje. Als zij mij oneerlijk vond of als ze het stom vond wat we deden, dan rukte ze zich los en rende hard weg. Reken maar niet dat ze daarmee stopte, ongeacht welk trucje ik nou weer verzonnen had. Gelukkig ging ik haar gaandeweg steeds beter begrijpen. In deze blog kun je wat meer over haar lezen.
Bij begrip
Bij Casindy had ik op een gegeven moment door dat zij bepaalde oefeningen écht heel stom vond. Cirkels aan de longe bijvoorbeeld. Ik had van alles kunnen doen om het symptoom (wegrennen) proberen te voorkomen, bijvoorbeeld een bit er in, een zwaarder bit er in, stevig laten lopen als ze zich los trok en zo nog meer. Dat werkte niet. Het enige resultaat was dat ze de oefening nóg stommer vond en nog slimmer werd. Bij zulke paarden moet je zoeken naar een manier om iets wél aantrekkelijk te maken. Voor haar was dat een snoepje op een ton leggen en haar daar laten stoppen na een paar rondjes. Toen hadden cirkels meer ‘zin’ voor haar idee.
Tegenwoordig denk ik zelfs: laat dan die cirkels maar lekker zitten, genoeg andere dingen te doen die ze wel leuk vindt, vanuit intrinsieke motivatie! Dressuur aan de hand maakte haar trots, dat voelde lekker voor haar lichaam. Of spaanse pas. Als je zulke paarden motiveert door dingen te doen die ze zelf aanbieden en vervolgens te verbeteren, krijg je paarden die gráág met de mens zijn en ook actief meedenken met je vragen. Dan zul je niet alleen een paard hebben dat erg expressief is over wat hij niet leuk vindt, maar zal ook meer gaan aanbieden van wat hij juist wel leuk vindt om te doen.
Bekijk eens onderstaand filmpje van Nikki van Olst met haar paard Django, een typisch voorbeeld van een expressief paard met een trainer die begrip heeft voor zijn energie, enthousiasme en ideeën.
Het meegaande paard
Deze paarden kunnen snel als makkelijk bestempeld worden. In maneges kom je ze veel tegen. ‘Meegaande’ paarden lopen namelijk braaf hun rondjes. Niet altijd vanuit intrinsieke motivatie, hoor. Het is namelijk ook het type paard dat maar gewoon zijn mond houdt, als hem dat een paar keer verteld wordt door de mens (op niet zo vriendelijke wijze). Wie zich verdiept in het lezen van signalen van spanning zal bij dit paard best kunnen zien dat hij ergens een mening over heeft. Het is alleen niet zo duidelijk als bij een expressief paard en wordt daarom vaak over het hoofd gezien.
Bij onbegrip
Zolang dit paard niet begrepen wordt zijn er continu twee mogelijkheden. Het emmertje loopt langzaam vol met druppels en op een dag loopt hij over – het paard bokt je eraf, rent van schrik hard weg of staakt. Maar meestal zal dit paard doen wat hem verteld wordt. Zulke paarden zijn ook goed in pijn verbergen. Braaf zijn rondjes lopen, ondanks pijn in zijn lijf. Keurig stilstaan bij de smid, terwijl hij echt last heeft van zijn hoeven. Elke keer weer rustig op stal of de paddock staan met te weinig hooi, terwijl hij barst van de maagzweren. Paarden als deze, binnenvetters, krijgen ook sneller blokkades in hun lijf of spijsverteringsproblemen, is mijn ervaring. Ze slaan stress op in hun lijf.
Een voorbeeld uit mijn eigen ervaringen: ik bekapte voorheen een ontzettend lief paard. Hij liep altijd braaf tijdens het rijden en stond netjes stil tijdens het bekappen. Feit was dat hij samengeknepen hielen en gillende rotstraal had aan beide voorhoeven, waar hij veel last van had. Tijdens het bekappen stond hij stil, maar wel zenuwachtig met zijn hoofd op en neer te bewegen. Tijdens het rijden was hij braaf, maar na een tijd ‘wilde de galop niet helemaal lekker’ (waar zijn voeten het meeste te verduren hebben). En toch bleef hij over het algemeen braaf en stil en werden zijn klachten niet gezien door de eigenaresse.
Bij begrip
Met deze meer introverte paarden moet je soms best wat geduld hebben. Het kan even duren voordat ze doorhebben dat je ze begrijpt, dat ze mogen aangeven wat ze van jou of de oefening vinden én dat je dat goed vindt. Ik kan me zo voorstellen dat trainen op basis van positieve bekrachtiging dit proces zal versnellen. Bedenk je ook dat het best kan zijn dat als je paard eenmaal doorheeft dat zijn mening telt, hij misschien niet meer dat makkelijke meegaande paard zal blijven dat hij altijd was. Het kan ook zijn dat hij wat meer zoals het expressieve paard wordt en vaker zal aangeven wat-ie wil doen. Net als bij expressieve paarden is het zaak om uit te zoeken wat je paard wél leuk vindt en te gebruiken wat hij zelf aanbiedt.
Meer luisteren, minder ‘nee’ = meer plezier!
Bottomline is natuurlijk: luister naar je paard en erken dat hij ook een eigen wil heeft. Net als jij vindt hij dingen leuk of niet leuk om te doen. Continu ‘nee’ zeggen is niet constructief, terwijl wat vaker ‘ja’ en trainen met het aangeboden gedrag juist voor een betere relatie kan zorgen! Voor mezelf heb ik de regel om nooit ‘nee’ te zeggen tegen nieuwsgierigheid naar nieuwe of vreemde dingen, op die manier stimuleer ik dapperheid. En als mijn paard ergens van schrikt, probeer ik er meteen mee aan de slag te gaan. Zo kan ik mezelf (als betrouwbaar mens) bewijzen door de angst te erkennen en het paard direct te helpen.
Met meer luisteren, meer begrip en minder ‘nee’ zeggen kan trainen dus hartstikke leuk worden! Hoe doe jij dat met jouw paard?