In de afgelopen tien a twintig jaar zie je steeds meer veranderen in niet alleen het ‘dressuurlandschap’, maar ook onder recreatieve ruiters. Er is steeds meer kennis beschikbaar over de effecten van training op het lichaam en de beweging van het paard. We weten steeds beter wat er schadelijk voor ze is en er wordt steeds meer nagedacht over trainingsmethodes die erop gericht zijn het paard zo lang mogelijk gezond en gelukkig te houden. Eén van deze manieren is trainen volgens de ‘vier dimensies‘.

Karin Leibbrandt is dierenarts, revalidatietrainer en myofasciaal release therapeut. Ze is mede oprichter van opleidingscentrum Equicare-Plus en eigenaar van 4DimensionDressage, genoemd naar haar gelijknamige trainingsmethode. Haar boek ‘Je paard succesvol trainen’ gaat hierover. In dit artikel laat ik je kennismaken met deze moderne manier van paardentraining, waarmee je je paard biomechanisch gezond traint en de kans op blessures zo minimaliseert.

Moeilijk karakter of fysieke problemen?

Karin Leibbrandt was altijd een ‘handige’ ruiter en kreeg de lastige paarden om op te rijden. Later kwam ze er achter dat dit niet gewoon moeilijke karakters waren, maar dat deze paarden vaak fysiek ook meer problemen hadden. Ze hadden daardoor ook een andere manier van training nodig. Door de jaren heen en met haar diploma Diergeneeskunde op zak, ontwikkelde ze een methode waardoor anderen deze manier van trainen ook konden gaan toepassen. Het mooie ervan is dat de methode helemaal niet alleen geschikt is voor paarden met fysieke problemen, maar juist ook voor kerngezonde paarden, om blessures te voorkomen! 

Er zijn natuurlijk al veel verschillende visies en héél veel trainingsmethodes ontwikkeld. Waarom dan nog een nieuwe? “Ik merkte dat het vaak zo weinig concreet was. Een beetje meer binnenbeen, een beetje minder buiging, een beetje meer lengte… Maar wat wéét je dan werkelijk? Waar werk je concreet aan om welk resultaat te behalen? Het uitleggen en overbrengen van een methode is zo makkelijk nog niet,” vindt Karin. Veel goede trainers doen ontzettend veel op gevoel, maar vinden het lastig om helder uit te leggen wat ze doen en waarom, aan ruiters die dat gevoel minder of niet hebben. Terwijl er ontzettend veel ruiters zijn die meer rijden op techniek (en dan gaandeweg dat gevoel ontwikkelen). 

Concreet is precies wat 4DimensionDressage wel is. Met behulp van deze vier ‘dimensies’ werk je gericht en systematisch (maar zonder daarin star te worden) aan optimale balans en beweging van je paard, zo is het idee. Je wilt kunnen trainen met een mooie voorwaarts-neerwaartse tendens, met als doel zelfgedragenheid van het paard. Daardoor wordt het dragen van een ruiter op een gezonde, duurzame manier mogelijk gemaakt, minimaliseer je de kans op blessures en creëer je een goede basis voor dat wat je graag met je paard wilt gaan doen. Of dit nu verder is in de dressuursport, springen, endurance of iets anders.

Wat zijn de vier dimensies?

1. Verticaal evenwicht

Bij deze balans gaat het om de gewichtsverdeling over links en rechts, het makkelijkst te zien aan de voorhand. Alle paarden hebben een voorkeur voor gewicht op links of rechts. Een beetje verschil is niet erg, maar wanneer wij ons gewicht toevoegen of moeilijkere oefeningen gaan vragen, wordt symmetrie steeds belangrijker. Vaak ligt er veel focus op ‘gewicht naar de achterhand’, maar wanneer het paard verticaal nog niet in balans is, is het véél moeilijker om het gewicht naar achter te verplaatsen. Probeer het zelf maar eens uit op handen en knieën. Wanneer je lekker gaat hangen naar links of rechtsvoor, is je gewicht goed naar je knieën verplaatsen niet echt makkelijk of comfortabel. Maar wanneer je je gewicht goed over je handen verdeeld hebt, kost het bijna geen moeite. 

Een paard dat niet in verticaal evenwicht is herken je onder andere aan:

• Meer druk op één teugel
• Op de binnenschouder of over de buitenschouder vallen (je moet vaak corrigeren om op je lijn te blijven)
• Geen voorwaarts neerwaartse tendens kunnen aannemen (niet te verwarren met ‘stofzuigen’)
• Op lange termijn: één bredere/plattere en één smallere/hogere hoef
• Eén meer ontwikkelde schouder

2. Horizontaal evenwicht

Deze balans gaat over de gewichtsverdeling over voor- en achterhand. Paarden hebben van nature iets meer gewicht op de voorhand, maar dit wordt uitvergroot wanneer er een ruiter op gaat zitten. Om overbelasting van de voorhand te voorkomen, is het dus belangrijk het paard te helpen het gewicht weer beter te verdelen. 

Een paard met een slecht horizontaal evenwicht herken je onder andere aan:

• De achterhoef landt in draf niet in of voorbij het spoor van de voorhoef (korte passen, of een te lange pas naar achter en te korte pas naar voren)
• Het paard heeft geen echte aanleuning, maar hangt in de hand
• Het paard heeft moeite met lengte in de hals maken (met de neus naar voren, niet per se naar beneden met de hals)

4. Richting in het diagonale vlak

Tot slot hebben we de vierde dimensie: de richting in het diagonale vlak. Het gaat hier om de hoek die het paard maakt ten opzichte van de lijn die je volgt. Bij zijgangen is dat het beste te zien. Bij bijvoorbeeld travers blijft de voorhand op de lijn en bewegen de achterbenen in een zijwaartse richting. Bij wijken of het appuyement ligt de lijn in het midden en bewegen zowel voor- als achterhand zich in een zijwaartse richting. Deze vierde dimensie is in principe geen doel op zich, maar kan bijvoorbeeld worden gebruikt om de verticale en horizontale balans en lateroflexie te verbeteren.

Rijden met voorwaarts-neerwaartse tendens

Naast de vier dimensies is er nog één ingrediënt heel belangrijk voor zelfgedragenheid, en dat is energie! Er moet voldoende energie zijn voor een correcte voorwaarts-neerwaartse tendens. Niet teveel en niet te weinig. Bij te weinig energie kan hij gaan compenseren, waardoor het op het eerste oog lijkt alsof een paard in verticaal evenwicht is. Of, wanneer er wel voldoende verticaal evenwicht is, kan te weinig energie ervoor zorgen dat hij geen lengte in de hals kan maken. Teveel energie zorgt ervoor dat een paard sneller uit horizontale balans komt en op de voorhand valt. Wat de juiste hoeveelheid energie is? Door te proberen zul je er achter komen wat voor jouw paard precies goed is!

Zelfstandig probleemoplossend trainen

Best veel ruiters hebben elke week les (en daar is niks mis mee), maar vinden het lastig om zelfstandig rijtechnische problemen op te lossen. Het handige van trainen met deze ‘ingrediënten’, is dat je dit tijdens de training steeds in je achterhoofd kunt houden. Zo kun je veel zelfstandiger probleemoplossend leren denken. Lukt een bepaalde oefening niet? Even checken: hoe is nu de aanleuning of het ritme? Kan mijn paard dit zonder verticale balans te verliezen? Of stel dat je paard protesteert in een oefening: is dit misschien zijn ‘moeilijke’ kant voor de lateroflexie? Of ligt het eigenlijk aan een gebrek aan verticale of horizontale balans? Kruipt het paard achter de loodlijn of hangt hij in de teugel: mogelijk is er nog onvoldoende horizontale balans? Of is er wellicht te weinig energie? Door hier over na te denken en hiermee te spelen kom je sneller zelf tot oplossingen.

Karin vergelijkt het met het stuiteren van een te harde of te slappe bal: “Als de bal te slap is kost het je veel moeite om hem goed in beweging te houden. Als hij te hard is stuitert-ie juist te makkelijk van je weg en voelt hij hard aan (vergelijkbaar met een gespannen paard). Maar een bal die precies goed is opgepompt, of dus een fasciaal systeem dat optimaal kan (terug)veren in alle richtingen, kost veel minder moeite om in beweging te houden!”

Ontdek of jouw training optimaal is voor je paard

Karin Leibbrandt heeft samen met Tessa Roos, biologe en biomechanicaspecialist, een handige checklist geschreven. Hiermee ontdek je wat het lichaam van jouw paard je vertelt over de training. Van neus tot staart en van rug tot benen, je kunt er precies aan aflezen of jouw training in het voordeel werkt van je paard. Klik hier om de checklist gratis aan te vragen.