Licht, lichter, lichtst

“Ik duw mijn paard, want hij duwt mij”
“Ik trek aan de teugels, want mijn paard hangt zo.”
“Ik geef continu been, anders valt mijn paard stil.”
“Ik heb sporen nodig, anders reageert mijn paard niet op mijn been.”
“Ik heb een hengstenketting nodig, anders sleept mijn paard me over het erf.”

Heb je één of meer van deze uitspraken weleens gehoord, of heb je dit zelf weleens gedacht? Dat is eigenlijk best interessant, zeker als je bedenkt dat een paard een vlieg kan voelen landen en daar gelijk op reageert. Er is zelfs ontdekt dat de huid van paarden dunner is als die van mensen, wat ze ook gevoeliger maakt. In een groep hebben paarden vaak ook al genoeg aan enkel een blik van een paard hoger in rang, en als het toch tot fysiek contact komt dan gebeurd dat meestal maar één keer.

Hoe komt het dan dat wij mensen, minder groot en sterk dan een paard, gaan hangen en proberen met spierkracht en desnoods hulpstukken, een paard van zo’n 600 kilo onder controle te houden?!

Zou het niet veel fijner zijn als ons paard reageert op een lichte aanwijzing? Op een intentie, of zachte aanraking?

Niet dat ik zelf zo’n heilig boontje ben, hoor. Meer dan eens ben ik in zulke valkuilen gelopen en soms duurde het een flinke poos voor ik het besef kreeg dat het anders kon. Zo ook pas nog. Fenna, mijn merrie, is liever lui dan moe en vind doorlopen en dat tempo vasthouden niet zo nodig, zeker niet in de kleine paddock waar we af en toe in rijden bij gebrek aan een rijbak. Ik deed mijn oefeningen dan ook liever tijdens een buitenrit of in de grote wei, daar was ze gemotiveerder. Meestal dan. Maar dat mag natuurlijk geen excuus zijn, en ineens was ik het zat! Ze is zo licht, reageert op de kleinste signalen, maar met rijden moet ik steeds maar been geven. Heel irritant voor ons allebei, maar ja waarom zou zij door blijven lopen in constant tempo als ik niet consequent ben?! En waarom ben ik eigenlijk niet consequent? Want het irriteert me wel als ze zo laks op mijn been is, soms voel ik zelfs frustratie opkomen, terwijl ik zelf de oorzaak ben, dat is allesbehalve eerlijk naar haar toe. Tijd voor verandering!

Maar hoe pak je zoiets aan? Wat maakt dat je paard lichter en sneller, met een mooi woord samengevat ‘snappy’ gaat reageren? Hier een stukje uitleg over de meest gebruikte manier om paarden te trainen, het wijken voor druk. Zelfs als je eigenlijk liever werkt met (voedsel)beloning, komt wijken voor druk wel voor in training, het begint al in de dagelijkse omgang. Denk maar aan het vaststaan en meelopen aan een halster. Of het om zetten van je paard tijdens het borstelen.

Hoe begin je?

Je geeft een hulp en als je paard nog moet leren wat de bedoeling is, dan geef je het tijd om te zoeken naar het goede antwoord. Blijf je vraag rustig vasthouden tot het goede antwoord gevonden is en laat dan direct los en prijs je paard de hemel in met je stem. Doet je paard geen moeite om een antwoord te vinden, of weet je zeker dat je paard al snapt wat de bedoeling is, maar komt er geen reactie? Dan bouw je in fases de druk op tot er wel reactie van je paard komt, en laat direct los als de gewenste reactie, hoe klein ook, gegeven wordt. Voor de duidelijkheid kan je dat opbouwen van druk in vier vaste fases doen, dit maakt je voorspelbaar in je handelen en op deze manier kan je paard steeds een beetje sneller gaan reageren omdat het weet wat er gaat komen.

Even een voorbeeld ter verduidelijking, je zit in het zadel en wil voorwaarts, de vier fases die je kunt gebruiken zouden als volgt kunnen zijn:

1. Je eigen energie gaat omhoog en je focus naar voren, je hand staat beweging naar voren toe.
2. Je maakt een klak-geluidje.
3. Je geeft been.
4. Je gebruikt je zweepje ter verduidelijking van je hulp, eerst bijvoorbeeld op je laars en dan vlak achter je been. Niet hard, maar net irritant, tot er reactie komt.

En hoe verder?

Als je paard dit wat begint te snappen en er komt reactie op fase 1 of 2, dan kun je dit wat gaan uitbouwen. Van één goede stap (voorwaarts, opzij of wat je ook wil vragen) kun je er twee en daarna drie en meer gaan vragen. Let er hierbij op, dat je als je een hogere fase nodig had om je paard in beweging te krijgen, dat je daar niet in blijft hangen. Dus als je paard bijvoorbeeld al beweegt, niet toch been blijven geven, maar ga altijd weer terug naar een neutrale houding. Als je paard na die ene stap stil valt (want het mocht daarnet toch ook stoppen na één stap?!) terwijl jij nog een stap wilde (en dus niet hebt losgelaten, maar terug naar fase 1 bent gegaan), ga dan weer opnieuw door naar fase 2, dan 3, dan 4. Die twee stapjes bouw je uit naar meer, tot het een kwart rondje is, een half rondje, een heel rondje, en op den duur zo lang als je wenst.

Deze uitleg kun je ook vertalen naar grondwerk, het gaat erom dat je steeds alles in fases opbouwt en dat je op het goede moment loslaat. Bij wijken voor druk is timing je beste tool, zoals ze dat in het Engels zo mooi zeggen ‘it’s the release that teaches’ ofwel: het loslaten van de druk veroorzaakt het leermoment. Let er wel op dat dit ook onbewust in je nadeel kan werken, je hoeft maar één of twee keer per ongeluk (of onbewust) los te laten op het verkeerde moment en je paard heeft door dat dit werkt…

Nog wat aandachtspunten voor extra lichtheid

1. Spiegeltje spiegeltje…

Ten eerste ga je bij jezelf na hoe je de vraag gesteld hebt, heb jij dat net zo licht gedaan als dat je wil dat je paard reageert? Maak de vraag zo licht mogelijk, maar wees wel duidelijk in wat je wil van je paard. Als jij het wat lomp vraagt, zal je paard net zo lomp antwoord geven, daar is niks mis mee mits je daar beide tevreden mee bent. Maar eerlijk is eerlijk, je leest dit artikel niet zomaar, dus je wil vast dat het allemaal wat lichter gaat.

2. Adem in, adem uit.

Hoe is je ademhaling? Is die oppervlakkig? Een buikademhaling is niet alleen beter voor jezelf, je paard heeft er ook baat bij. Doordat jij een goede ademhaling hebt zal je paard dit waarschijnlijk overnemen.

Als je je ademhaling een beetje onder controle hebt, kun je het ook gaan gebruiken om je paard mee te ‘besturen.’ Als je het tempo wil vertragen kun je beginnen met dieper en langzamer ademen, en als je je paard helemaal tot stilstand wil brengen is een diepe zucht vaak al genoeg. Andersom werkt het ook, maar let erop dat je niet hoog en oppervlakkig gaat ademen en daarin zelfs blijft hangen.

Probeer altijd bewust te zijn van je ademhaling en deze altijd vooraf aan je hulpen aan te passen, grote kans dat je paard hier meer en meer op reageert zodat je dus steeds minder hulpen nodig hebt.

3. Intentie

Wat wil je? En weet je zeker dat je het wil? Doe alles vol overgave en met richting. Kies een punt waar je naartoe wil, en zorg dat je ook echt met iedere vezel in je lijf die kant op wil. En nee, dan kun je dus niet naar de grond blijven kijken want je kunt natuurlijk wel raden wat er dan gebeurd?! Dat is een beetje overdreven, maar een opgericht paard krijg je er in elk geval niet mee. Of ook een veel voorkomende tijdens grondwerk is het kijken naar de benen, natuurlijk wil je dat die benen gaan verplaatsen, maar je kunt er niet naartoe. Ga dus kíjken waar je heen wil en vóelen naar de beweging. Je neemt waar wat er gebeurd, maar je focus blijft liggen op de richting. Dat valt nog niet mee, maar het zal je zeker helpen om lichter en specifieker met je paard te werken.

4. Wát doe je?

Weet wát je vraagt. Dat lijkt simpel, anders zou je het niet vragen toch? Maar sta heel even stil bij je vraag voor je hem stelt, bedenk wat je wilt en hoe je dat het beste kunt vragen. Maak je vraag zo simpel en duidelijk mogelijk. Dan wordt het voor je paard makkelijker om het goede antwoord te vinden en dat geeft jullie beiden een goed gevoel. Paarden willen het doorgaans graag goed doen, geef ze die kans en wees ook trots op je paard als het goed gaat.

5. Eén hulp tegelijk

Het helpt om maar één hulp tegelijk te geven, dus niet bijvoorbeeld been geven om voorwaarts te gaan en tegelijkertijd naar de richting te sturen die je wil. Dat kan wel vlak achter elkaar, maar zeker in het begin helpt het om je hulpen te isoleren. Dus vraag eerst beweging en vraag erna die beweging in een richting. Als het bij één van de twee hapert weet je op deze manier ook welke dat is en kun je makkelijker het probleem aanpakken. Uiteindelijk volgens die hulpen elkaar zo op dat het vloeiend gaat en het geen geïsoleerde bewegingen meer lijken.

Mogelijke valkuilen

• Je gebruikt de zweep te fel, het gaat er niet om dat het pijn doet, het gaat erom dat het effectief is. Zodra je de zweep te hard gebruikt, verhard je zelf ook en dit staat een ontspannen samenwerking in de weg. Zie het als een spel, een soort tikkertje, als je paard niet snel genoeg op de hulpen reageert wordt-ie aangetikt met de zweep, niet meer dan dat.
• Je blijft hangen in je fases, dit gebeurt ons allemaal wel in meer of mindere mate. Vooral met been geven, we zijn geneigd het been tegen het paard te houden anders valt het stil (dat is mijn grote aandachtspunt!). Bij een meer voorwaarts paard zijn we juist geneigd om de teugels vast te houden, maar ook daar is het juist belangrijk om los te laten (ontspannen).
• Je zit zelf niet goed in je vel en gaat toch iets met je paard doen, en dan verwacht je ook nog dat je paard wel even leuk meedoet… Dat werkt natuurlijk niet, het is teamwerk en als één van de twee zijn/haar dag niet heeft dan kun je beter je plan aanpassen.
• Never release on a brace! Zoals al eerder gezegd, het loslaten van de druk zorgt voor het leermoment, dit is de beloning voor het goede antwoord wat je paard geeft. Als je loslaat terwijl je paard zich sterk maakt of zelfs tegen je druk ingaat, dan leert het dat dat een goed antwoord is. Natuurlijk doe je dit niet expres, vaak gaat het zonder dat je het zelf door hebt. Word je dus bewust van wat je doet, soms lukt het niet gelijk je handelen te veranderen, gewoontes verander je niet zomaar, maar de bewustwording op zich is al een grote stap!

En vergeet niet, een lichter paard begint bij jezelf!

Foto’s in dit artikel met dank aan Maybel Pictures