Mijn paard is te dik, hoe laat ik hem afvallen?
Heb jij een te dik paard of is hij goed op gewicht? Er zijn veel te dikke paarden in Nederland. Vooral nu, middenin de lente, wanneer er veel paarden op de wei staan met vers groen gras en zich een slag in de rondte eten. Voor je het weet is je paard tonnetje rond. Maar bij overgewicht komt meer kijken dan alleen te veel eten. In deze blog vind je tips en uitleg over hoe je je paard op een gezonde manier kunt laten afvallen.
Waardoor worden paarden dik?
Laten we eerst eens kijken naar de oorzaak van overgewicht bij paarden, want daar zijn er veel van. De belangrijkste is: er gaat meer energie in dan er verbruikt wordt. Het is dan alleen wel de vraag of er te veel energie in gaat, of dat er te weinig verbruikt wordt. Veel paarden krijgen te veel of de verkeerde voeding binnen, maar veel paarden hebben ook onvoldoende beweging voor hun behoefte. Het verschilt ook per ras. Zogenaamde ‘sobere’ rassen, zoals Shetlanders, koudbloeden, maar ook Lusitano’s en PRE’s, hebben meer aanleg om dik te worden op Nederlands ruwvoer en gras. Simpelweg omdat het veel rijker is dan het ruwvoer uit de streek waar ze oorspronkelijk vandaan komen.
Sommige rassen, zoals Shetlanders, hebben meer aanleg om dik te worden.
Een ander element dat in deze periode bijdraagt is het feit dat paarden geprogrammeerd zijn om in de lente efficiënter om te gaan met het aangeboden voer. In een natuurlijke situatie komt een paard namelijk wat schraler de winter uit. Ze proberen daarna zoveel mogelijk energie op te nemen, om zich fysiek alvast voor te bereiden op een periode van minder voeding die in de natuur in of aan het eind van de zomer begint. Ze worden tijdelijk een soort functioneel ‘insuline resistent’. Dat is heel normaal en kun je ook niets aan doen. Wat je wel kunt doen is zorgen dat je paard slank de winter uit komt, zodat je paard niet nóg dikker wordt. Een te dik paard kan ook een signaal zijn van een dieperliggende oorzaak. Bijvoorbeeld dat er een hormonale onbalans is, waardoor het lichaam meer energie opslaat dan nodig. Vaak zijn er twee of meer oorzaken die elkaar overlappen of versterken.
Wanneer is een paard te dik?
Je kunt op verschillende manieren meten of je paard overgewicht heeft en bijhouden of je paard aankomt. Niet alle methodes zijn even betrouwbaar. Je kunt een kilo-meetlint gebruiken, maar die zijn meestal niet heel betrouwbaar. Je paard regelmatig laten wegen is ook een goed idee. De weger heeft vaak zoveel paarden gezien dat ze je ook een eerlijk antwoord kunnen geven over het (over)gewicht van je paard. De handigste methode om zelf te checken of je paard te dik is, is door de ‘Body Condition Score’ bij te houden. Hierbij bekijk en voel je verschillende plekken op het lichaam waar vetopslag zich kan bevinden, om te beoordelen of het te weinig, normaal of te veel is.
Wat is het risico van overgewicht?
Net als bij mensen kleven er risico’s aan het hebben van overgewicht. Je paard kan bijvoorbeeld makkelijker insulineresistent raken. Het is een extra belasting op de organen, het beperkt het paard in zijn beweging en geeft overbelasting op gewrichten, pezen en ligamenten. Bovendien is door overgewicht de kans op hoefbevangenheid ook groter.
Zo snel mogelijk slank of langzaam maar gestaag?
Op een dag kom je op stal en ziet je paard in de paddock. Je schrikt, want ineens zie je hoeveel hij eigenlijk is aangekomen de afgelopen tijd! Misschien is het verleidelijk om het roer om te gooien en hem meteen op dieet te zetten, zodat je paard zo snel mogelijk weer op een gezond gewicht is. Echter is dat meestal niet zo verstandig. Als een paard te snel af valt door een crashdieet, liggen er andere risico’s op de loer.
Een duidelijk te dikke pony
Door plotseling nog maar heel weinig te gaan voeren kan er bloedvervetting (hyperlipemie) ontstaan. Hier kan je paard goed ziek van kan worden. Te weinig uren ruwvoer per dag leidt ook tot pijnlijke maagzweren. Ook kunnen er door te snel afvallen veel afvalstoffen vrijkomen die niet voldoende verwerkt kunnen worden, wat weer kan leiden tot hoefbevangenheid. Door weinig ruwvoer schiet bovendien het lichaam in de stress (‘help, er is voedseltekort’) en gaat juist zorgen dat het nóg efficiënter omgaat met het aangeboden voer (het zal proberen nog meer energie op te slaan en minder te verbruiken), om de tijd van schaarste te doorstaan. Hierdoor ontstaat er het bekende jojo-effect als je op een gegeven moment weer meer gaat voeren. Zo raakt je paard van de regen in de drup. Het is beter om een goed dieet op te stellen dat voor langzaam maar blijvend gewichtsverlies zorgt.
Hoe kun je een te dik paard het beste laten afvallen?
Het is heel belangrijk om niet simpelweg minder te gaan voeren als dat misschien de oorzaak niet is. Misschien moet je het zoeken in de hoeveelheid beweging, het soort ruwvoer of in het oplossen van een hormonaal of metabolisch probleem. Ik zet hier de mogelijkheden voor je op een rijtje.
-
Hormonale of metabolische problemen uitsluiten of oplossen
Dit is een heel belangrijke, want als dit niet goed zit kan het zomaar zijn dat je paard helemaal niet af valt ondanks een goed dieet. De basis moet dus in orde zijn. Het kan hiervoor nodig zijn tijdelijk een supplement te voeren dat helpt die balans weer te herstellen. Om hier achter te komen kun je het beste een dierenarts of holistisch dierenarts of therapeut om raad vragen. Het is wel een geval van kip en ei, want de problemen kunnen natuurlijk ook ontstaan zijn door een niet passend voerbeleid. Zorg dus dat je tegelijkertijd de voeding optimaliseert.
-
Voer de juiste hoeveelheid ruwvoer
Een gezond volwassen paard heeft ongeveer 1,5% van zijn lichaamsgewicht nodig in kilo’s droge stof. Stel dat jouw onverpakte hooi een drogestofgehalte heeft van 85%. Dat betekent dat een paard van 500 kilo (gezond gewicht, dus exclusief overgewicht!) per dag 7,5 kilo aan droge stof nodig heeft. Dat is 8,8 kilo hooi in totaal. Dat is minder dan je dacht, of niet? Onbeperkte toegang tot ruwvoer klinkt heel vriendelijk, maar voor de meeste paarden is dit niet haalbaar OF moet er naar een andere manier van voeren gekeken worden. Je kunt het hooi bijvoorbeeld aanvullen met onbespoten stro, zodat ze wel ‘iets te knabbelen’ hebben zonder dat er veel voedingswaarde in zit.
Onbeperkt hooi klinkt vaak mooier dan het in werkelijkheid uitpakt
-
Check of jouw ruwvoer wel geschikt is voor je paard
Soms kan hooi er fantastisch uit zien, maar blijkt het toch behoorlijk hoog in suiker bijvoorbeeld. Je kunt gemakkelijk voor nog geen € 25,- een Pavo Ruwvoer Quickscan laten doen om erachter te komen hoeveel energie, eiwit en suiker er in je hooi zit. Bij deze analyse zit ook een handig overzicht waarin je kunt checken of dit geschikt is voor jouw paard.
-
Neem je krachtvoer onder de loep
Veel paarden hebben eigenlijk maar heel weinig krachtvoer nodig. Zelfs paarden die dagelijks een uur bewegen en in de basis sport lopen, hebben geen kilo’s brok nodig. De meeste energie én voedingsstoffen halen ze namelijk uit kwalitatief goed ruwvoer. Bovendien zit er in brok nog vaak te veel suiker en/of zetmeel dan nodig is. Geef in plaats daarvan bijvoorbeeld een ‘balancer’, dus een complete vitamine- en mineralenpellet.
-
Geef je paard voldoende vrije beweging
Van nature is een paard bijna constant in beweging. Op zoek naar voedsel, water of beschutting. Ze bewegen dan tot wel 80% van hun tijd! Als we een paard op stal zetten of op een kleine paddock, ontnemen we ze veel van deze bewegingstijd, die we eigenlijk niet helemaal goed kunnen maken door een uur te gaan rijden. Beweging draagt bij aan gezondheid van het lymfesysteem, bloedsomloop, bespiering en zelfs de hoefgezondheid. En natuurlijk zorgt veel beweging ook voor meer verbranding van vet.
Een track systeem, zoals een paddock paradise, zorgt voor veel meer beweging dan een vierkante paddock of weide. Zeker in combinatie met kuddegenootjes en ruwvoer dat op verschillende plekken wordt aangeboden.
-
Zorg voor een graasmasker op de wei
Als je paard al te dik is, dan is het weiland natuurlijk een snoepwinkel. De meeste Nederlandse weilanden zijn niet heel veelzijdig en bevatten veel snelgroeiend gras en weinig kruiden. Precies wat een te dik paard niet nodig heeft. Je kunt er natuurlijk voor kiezen om je paard even helemaal niet op de wei te zetten als dat mogelijk is, maar op de paddock met hooi. Als dat echt geen optie is dan is een graasmasker een vriendelijk alternatief. Er zijn tegenwoordig enorm veel verschillende modellen, soorten en materialen beschikbaar. Daar zit absoluut iets tussen dat bij jouw paard past. Als je meer wilt weten hierover kun je de podcast met Karlijn luisteren over graasmaskers.
Een graasmasker beperkt de grasinname
-
Voer in slowfeeders en op verschillende plaatsen
-
Zorg voor aanvullende beweging indien nodig
Van nature zou een paard tot wel dertig kilometer per dag lopen. Dit redden ze vrijwel nooit op onze Nederlandse weitjes en paddocks. Voor de vetverbranding kan het heel goed helpen om je paard zelf die ‘cardio’ aan te bieden. Een aantal keer per week, liefst dagelijks, flinke stukken stevig wandelen, liefst draven, is een goede manier. Door de aanmaak van adrenaline worden cellen weer gevoeliger gemaakt voor insuline.
Bijhouden en bijsturen
Is het je gelukt om je paard te laten afvallen op een gezonde manier? Super! Nu is het natuurlijk zaak om het goed bij te houden, zodat je paard ook een gezond gewicht behoudt. Heb jij nog meer tips voor een gezond dieet? Laat het weten in een reactie!
Dit artikel bevat affiliate links
Auteur
Rianne Dekker
Eigenaar Horse in Mind, revalidatietrainer
Ik ben opgeleid als revalidatietrainer voor paarden, maar mijn interesse is nog veel breder dan dat. Ik kijk met een holistische blik en inspireer graag andere paardenliefhebbers over het houden en trainen van paarden.
Download nu het gratis e-book
In het e-book ‘10 Praktische tips voor een gezond & gelukkig paard‘ vind je belangrijke, waardevolle inzichten en kennis over paarden houden en trainen. Speciaal voor eigenaren die hun paard een optimaal leven willen geven.
Klik op de knop om hem gratis te downloaden.
Hey, ik mis eigenlijk nog een klein stukje in je heel leerrijke blog. We hebben zelf een veel te dikke pony met PPID en heb mij 2 jaar verdiept in het laten afvallen. Heb de hooinetten en een graasmasker van PaardEerlijk gebruikt, hoeveelheid hooi aangepast enz maar eigenlijk is stress om gelijk welke reden soms ook een dikmaker. De ene vermagert er fel van maar de onze verdikte er enorm door… zelfs met alle maatregelen ging er nix af door stress… mss iets voor een volgende keer
Hoi Sanna, dankjewel voor je reactie! Ik ga er in duiken en het toevoegen aan de blog.
Ter aanvulling zou ik willen zeggen dat het zaak is dat men zich eerst meer bewust wordt. De mythe van onbeperkt hooi viert hoogtij en daarmee parallel zie je de welvaartsziekten. Eigenaren zijn zich mijns inziens onvoldoende bewust van A: gevaren van overgewicht/ de invloed van vetweefsel, en B: wanneer een paard te dik is.
Het zou tof zijn om bijvoorbeeld een instructievideo te maken van hoe zelf je paard eerlijk en objectief te vetscoren. Er zijn een aantal mooie videos hierover te vinden op YouTube, maar bij mijn weten allemaal in het Engels. Overgewicht bij paarden is echt een enorm probleem en mensen beseffen niet hoe belangrijk een gezond gewicht is. Te dun wordt overmatig serieus genomen, maar de term ‘rond en gezond’…
Daarnaast het informeren over de risico’s van overgewicht en het belang van bewegen. Ik zie vooral in het natuurlijke hoekje mensen zich enorm inspannen om een mooie leefomgeving te maken ed maar niet stil te staan bij het feit dat de paarden simpelweg beweging te kort komen.
Mensen voeren graag. Iedereen geniet van een tevreden knabbelend paard. Mensen gaan in de winter overmatig bijvoeren, ondanks dat het paard al te dik is, ‘om het kacheltje te blijven stoken’. Het vetweefsel, de vetreserve, is bedoeld om dat kacheltje draaiend te houden in tijden van schaarste. Juist in de winter is het paard erop ingesteld om mínder voedsel ter beschikking te hebben, niet méér. Een wild paard valt in de winter tot wel een vijfde van zijn totale gewicht af. Dit jojo effect is voor een paard efficient en het hele lichaam is hierop ingesteld. Dit is ook waarom een paard in de zomer makkelijker aankomt dan in de winter. Mensen oefenen invloed uit op deze systemen door in de winter meer te voeren, paarden op stal te zetten, et cetera.
Dit alles ontregelt het natuurlijk systeem met alle gevolgen van dien.
Tevens zitten er problemen in de moderne diëten. Hooi is dikwijls te eenzijdig, dwz het bevat te weinig soorten om alle systemen van het lichaam aan te spreken. Veel mensen voeren balancers bij. Deze balancers klinken altijd lekker makkelijk en als de ideale aanvulling, maar in de praktijk betreft het vrijwel altijd een zwaar bewerkt product dat vol zit met kunstmatig toegevoegde vitaminen en mineralen, terwijl het niet voorziet in stoffen die het paard van nature uit een diversiteit aan vegetatie haalt zoals polyfenolen, tannines, saponines, alkaloïden… eigenlijk talloze stoffen waarmee balancers geen rekening houden.
Een ander nadeel hiervan is dat, wanneer het paard het eenmaal goed doet, men niet meer verandert. Logisch in gedachte, maar niet als je nagaat dat gebrek aan verandering gebrek aan diversiteit en variatie in de hand werkt. Bovendien is het lichaam van het paard een dynamisch geheel waarvan de behoeften gedurende de seizoenen veranderen, maar ook bijvoorbeeld wanneer het paard meer in training komt of juist minder, et cetera.
Er zijn referentiewaarden bekend en beschikbaar van vitaminen en mineralen en hoeveel daarvan een dagelijks paarden dieet zou moeten bevatten. Overige stoffen worden daarbij mijns inziens teveel genegeerd.
Vaak zie je dus ook dat een paard tijdelijk verbetert, en dan weer terug bij af is. Deze manier van voeren is eigenlijk te reactief, en eigenlijk zou men pro actief te werk moeten gaan om de problemen en disbalansen juist te voorkomen.
Eea is altijd makkelijker gezegd dan gedaan, voersystemen zijn gebaseerd op wat men weet, wat logisch is, maar men staat te weinig stil bij wat we allemaal nog niet weten.
Voor de dikke paarden, het zou mooi zijn als er over het geheel een betere bewustwording ontstaat over de risico’s van overgewicht en de gevolgen die niet direct zichtbaar zijn voor het menselijk oog. het principe van ’tough love’, dwz slecht voeren is goed voeren.
Hooi of voordroog? Kan dit ook meespelen? Wat is uw voorkeur?